دلفان شهر مفرغ

شهرستان دلفان یکی از شهرستان های استان لرستان است که از لحاظ جمعیتی 124 امین شهر کشور ودارای رتبه 5 در استان بوده و مرکز آن شهر نورآبادمی‌باشد. نورآباد شهری است در شمال غرب استان لرستان. این شهر دارای آب و هوایی سرد و کوهستانی و طبیعتی زیبا برای گردشگری دارد. این شهر یکی از پنج شهر با ارتفاع بیش از ۲۰۰۰ متر از سطح دریا در ایران است .

در تقسیمات پیش از اسلام دلفان جزو منطقه "پهله" و در دوره اسلامی نیز قسمتی از ایالت جبال و جزو ماه (قمر) کوفه بوده است .در قرن یازدهم این منطقه بنام خاوه (خاور زمین( مشهور بوده است.

در سال1312 ش محل کنونی شهر توسط شخص سرحددار نماینده حکومت وقت به عنوان مرکز بخش دلفان انتخاب گردید واین مساله در راستای تخت قاپو کردن عشایر توسط حکومت پهلوی بوده است.و در سال ۱۳۶۴ خورشیدی از بخشداری به فرمانداری تغییر وضعیت داد

این شهر به نام شهر مفرغ نیز نام برده می شود. پروفسور "گدار" فرانسوی با اشاره به ترکیب مفرغهای یافت شده در ناحیه دلفان معتقد است که همین منطقه حد شمالی سرزمین کاسیان قبل از تصرف بابل بوده است. کاسیتها اغلب فصول را در دشتهای مرتفع خاوه و الشتر به دامداری و پرورش اسب میگذراندند.

زبان

طوایف لک ساکن دلفان به زبان لکی مکالمه می‌کنند .

مردم

دلفان نام سرزمین ومردمانی متشکل ازروستاییان و عشایر لک، تخته قاپوشده(یک جان نشین شده وخلع سلاح)است ایشان همچنین نسبت نزدیک خویشاوندی با عشایر کوهدشت لرستان دارند.

طوایف:

• کولیوند
• میربگ
• نورعلی
• کاکاوند
• ایتیوند
• اولادقباد
• چواری
• سنجابی

تاریخچه و وجه تسمیه

دلفان اسم خود را از ابودلاف که «ملک» وی از قرن سوم تا نهم واقع در شمال لرستان بوده‌است گرفته‌است.والبته در نقشه ایران دو هزار سال قبل از میلاد این منطقه به نام دلفان ذکر شده است و بعید نیست نام این منطقه از آن اقتباس شده باشد .

به روایت دیگری دلفان در اصل پیشینه آن بر گرفته از واژه باستانی"DEL+PANAG" یعنی دل به اضافه پسوند مکان در مفهوم خوشایند است که پس از آن در فارسی میانه به (DEL+PAN )یعنی جایگاه دلنشین بدل شده که نهایتا واژه پان مانند وازگان پارسی چون گوسپند، پیل و بسیاری واژگان دیگر حرف "پ" آن به حرف "ف" تبدیل و بصورت "دلفان" درآمده است

نام قبلی نورآباد دم آیزه بوده است که به گفته قدیمی ترها این کلمه یعنی دم آیزه روسی است و به معنی سرزمین باد می باشد.در واقع روسهایی که برای بستن عهد نامه صلح ، بدون اسلحه وارد خاک دلفان می شوند وقتی به مکان فعلی نورآباد میرسند بادهای شدیدی در حال وزیدن بوده است و آنها این روستا را دم آیزه می خوانند.(این نظر سند معتبری ندارد). و به روایت دیگری در سالنامه های آشور ناسیراپال در مسیر جنگ آشورناسیراپال بر علیه پیشوای قبیله ناسیکو به نام آکدی نورآداد در عبور از این منطقه چند نقطه مسکونی وجود داشته که یکی بنام اوزه uze بوده که با آیزه شباهت دارد ..

جمعیت

بنا بر سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰ مرکز آمار ایران، جمعیت نورآباد لرستان۶۰،۲۳۴ نفر بوده‌است^.

بخش‌ها و دهستانها

• بخش مرکزی شهرستان دلفان
• دهستان خاوه شمالی
• دهستان خاوه جنوبی
• دهستان میریگ شمالی
• دهستان میریگ جنوبی
• دهستان نورآباد
• دهستان نورعلی

• بخش کاکاوند
• دهستان اولاد قباد
• دهستان ایتیوند شمالی
• دهستان ایتیوند جنوبی
• دهستان کاکاوند شرقی
• دهستان کاکاوند غربی

تپه های باستانی دلفان

• تپّه ی مقبره نوح نبی
• تپّه ی کفراج
• تپّه ی مردآویز
• تپّه ی شهن آباد
• تپّه ی حسن گاویار
• تپّه ی ورشونه گلباغی
• تپّه ی چقا بزرگ حسین نورعلی
• تپّه ی چقا کوچک حسین آباد نورعلی
• تپّه ی گلباغی
• تپّه ی چغاعلی آباد
• تپّه ی باباجان
• تپّه ی دوشه جا
• تپّه ی نعمت الهی
• تپّه ی گوهرگوش
• تپّه ی عبدالحسینی
• تپّه ی خرم چیا
• تپّه ی زلیوا
• تپّه ی چغاسیفل
• تپّه ی چغا کبود
• تپّه ولی آبادکوله مرز
• تپّه ی سیکوند
• تپّه ی نام چیا
• تپّه ی مرادآباد نورعلی
• تپّه ی توبره زیر تنگ پری
• تپّه ی غار اسب
• تپّه ی چیا غلامعلی
• تپّه ی شرف ده کبود
• تپّه ی شهبازآباد
• تپّه ی گنبد میران بیگ (گمه می‌ رومبگ)
• تپّه ی گندم بان (حبیب وند)
• تپّه ی مراد ویسی
• تپّه ی مرد آویز
• تپّه ی نام چیا
• تپّه ی نورآباد- آنا پارک
• تپّه ی ورشون (گلباغ)
• تپّه ی هزار منی

سوغات دلفان

• عسل
• روغن حیوانی ممتاز(روین دان،وژی)
• برساق
• گرده
• دارو های گیاهی کمیاب
• گردکان(گردو)
• ته ر خئنه(ترخینه)
• کولئره(نوعی نان)
• شل کئنه(نوعی نان که به صورت خمیر آبکی روی ساج(تنور دایره ای سیاه رنگ نان پزی محلی)می ریزند و شکل میگیرد)